دنیای خواب و رؤیا جذاب و شگفت‌انگیز است، اما بسیاری از مردم ادعا می‌کنند مدت‌هاست هیچ خوابی ندیده‌اند. امروزه کارشناسان و محققان زیادی در این باره تحقیق می‌کنند تا بفهمند خواب ندیدن چه دلایلی دارد و آیا ممکن است کسی اصلا خواب نبیند یا نه. با ما در این مقاله همراه باشید تا عوامل و عوارض خواب ندیدن را با هم بررسی کنیم.
خواب چیست؟
روان‌شناسان، فیلسوفان و پزشکان تئوری‌های مختلفی درمورد خواب و رؤیا دارند. آنها به شیوه‌های مختلف توضیح می‌دهند که خواب چیست و ما چرا رؤیا می‌بینیم. در کل رؤیا مجموعه‌ای از تصاویر و رویدادهای ذهنی است که وقتی خوابیم آنها را می‌بینیم. خواب‌ها نتیجه فعالیت زیاد بیرونی‌ترین لایه مغزند که نئوکورتکس نام دارد، اما سایر قسمت‌های مغز را نیز درگیر می‌کنند.
واضح‌ترین رؤیاها در چرخه رم (REM) خواب رخ می‌دهند. در این بازه زمانی، فعالیت مغز بسیار زیاد است و خواب‌های زیادی می‌بینیم. محققان معتقدند که بیشتر افراد هر شب ۴ تا ۸ خواب می‌بینند و می‌گویند خیلی بعید است که شما خواب نبینید، اما ممکن است به دلایل مختلف خواب‌هایتان را به یاد نیاورید؛ مثلا مصرف بعضی داروها، کافئین و الکل بر چرخه رم خواب تأثیر می‌گذارند. این مواد موجب اختلالات خواب می‌شوند و وقتی بیدار می‌شوید، رؤیاهایتان را به یاد نمی‌آورید.
چرا خواب می‌بینیم؟
نظریه‌های متعددی در این زمینه وجود دارد. بعضی از متخصصان خواب می‌گویند خواب‌دیدن در واقع فرایند پردازش و ذخیره‌سازی داده‌ها در مغز است. آنها معتقدند یکی از اهداف کاربردی رؤیاها انتقال اطلاعات از حافظه کوتاه‌مدت به حافظه بلندمدت است. این اتفاق وقتی خوابیم و فعالیت بدنی نداریم رخ می‌دهد و ما این پردازش تصاویر را رؤیا می‌نامیم و می‌گوییم خواب دیده‌ایم. ذهن ما هر روز اطلاعات زیادی از محیط اطراف دریافت می‌کند. ما احساسات مختلفی را در طول زندگی تجربه می‌کنیم و همیشه بار عاطفی سنگینی را با خود حمل می‌کنیم. وقتی خوابیم، مغز تمام اطلاعات دریافتی را مرتب و سازمان‌دهی می‌کند؛ به‌گفته این کارشناسان، رؤیاها بازتابی از پردازش و درک و ذخیره‌سازی این رویدادها هستند.
ارتباط خواب ندیدن و کیفیت خواب
خواب‌دیدن یکی از نشانه‌های خواب سالم است. برخی کارشناسان می‌گویند محتوای رؤیاها نیز اهمیت دارند و باید به آنها توجه کنید. الگوی خواب به‌هم‌ریخته، کابوس‌های مکرر و وحشت شبانه از علائم اختلال خواب هستند و بر سلامت جسم و ذهن تأثیر دارند. گاهی مشکلات عاطفی و نگرانی‌های روزمره در خواب خودشان را نشان می‌دهند و چرخه خواب شما را بر هم می‌زنند، درنتیجه فکر می‌کنید خواب نمی‌بینید یا کابوس‌های عجیبی می‌بینید. روان‌شناسان مختلفی درمورد کیفیت خواب نظریه‌پردازی کرده‌اند، اما محققان می‌گویند هنوز پژوهش‌ها در این زمینه کافی نیست و تحقیقات زیادی درباره رابطه مستقیم رؤیاها با کیفیت خواب وجود ندارد.
علت خواب ندیدن چیست؟
شاید از خودتان بپرسید چرا خواب نمیبینم؟ طبق تحقیقات، خیلی از افراد می‌گویند آخرین باری را که خواب دیده‌اند به یاد نمی‌آورند. این افراد گاهی نگران می‌شوند و از پزشک و درمانگر خود می‌پرسند آیا خواب ندیدن طبیعی است یا نه.
بر اساس تحقیقات، وقتی می‌گوییم خواب نمی‌بینیم در واقع دچار فراموشی عمیقی شده‌ایم و نمی‌توانیم رؤیاهایمان را به یاد بیاوریم. محققان معتقدند متغیرهای زیادی بر خواب انسان اثر می‌گذارند. توجه به این متغیرها به شما کمک می‌کند الگوی خواب خود را بهتر بشناسید و علت خواب ندیدن خود را متوجه شوید. در ادامه مهم‌ترین دلایل خواب ندیدن را مرور می‌کنیم.
۱. اختلالات خواب
اختلالات خواب یکی از دلایل خواب ندیدن است. این اختلالات انواع مختلفی دارند. آپنه خواب، سندروم پای بی‌قرار، نارکولپسی و بی‌خوابی رایج‌ترین اختلالات خواب‌اند که بر کیفیت خواب اثر می‌گذارد. اختلالات خواب مرحله رم خواب را کوتاه می‌کنند و شما دیگر خواب نمی‌بینید. کارشناسان می‌گویند خواب و سلامت روان رابطه نزدیکی دارند و اگر به اختلالات خواب توجه نکنید، دچار مشکلات روحی‌روانی متعددی می‌شوید.
۲. استرس
استرس حاد و مزمن زمان خواب شما را کوتاه می‌کند و کیفیت آن را کاهش می‌دهد. وقتی در طول روز استرس‌های مختلفی دارید، مرحله رم خواب کوتاه می‌شود و رؤیا نمی‌بینید، درنتیجه صبح روز بعد ذهنتان همچنان خسته است. استرس‌های رفع‌نشده احتمال ابتلا به افسردگی، تمایل به مصرف مواد مخدر و فرسودگی شغلی را افزایش می‌دهند. همه این موارد دوباره چرخه خواب شما را مختل می‌کنند و توانایی به‌خواب‌رفتن و خواب عمیق را از شما می‌گیرند.
۳. افسردگی
طبق تحقیقات، بیشتر مبتلایان به افسردگی با مشکلات خواب دست‌وپنجه نرم می‌کنند. خواب بیش از حد، بی‌خوابی، خواب سبک و خواب آشفته از رایج‌ترین مشکلات این بیماران هستند. وقتی چرخه خواب شما کامل نباشد، در طول روز احساس خستگی مفرط، بی‌حالی و کلافگی خواهید داشت. روان‌پزشکان معتقدند درمان‌نکردن افسردگی منجر به اختلال در مرحله رم خواب و مشکلات حافظه می‌شود.
۴. مصرف مواد مخدر
بدون شک مصرف مواد مخدر کیفیت خواب را کاهش می‌دهد. این مواد در بدن وارد واکنش‌های شیمیایی مختلفی می‌شوند و بر سلامت جسمی و روانی اثر منفی می‌گذارند. طبق تحقیقات، تأثیر الکل، ماری جوانا و سایر مواد افیونی تقریبا شبیه هم است و چرخه خواب را بر هم می‌زنند. وقتی کسی این مواد را مصرف می‌کند، مرحله رم خواب را از دست می‌دهد و مغزش فرصت بازسازی خود در خواب را نخواهد داشت. کارشناسان می‌گویند مصرف مدوام و اعتیاد به این مواد عوارضشان را تشدید می‌کند. مصرف هم‌زمان چند نوع مواد مخدر نیز بسیار خطرناک است و احتمال ابتلا به اختلالات شدید خواب را افزایش می‌دهد.
۵. مشکلات حافظه
بسیاری از بیماری‌ها بر حافظه انسان اثر می‌گذارند. اختلالات شناختی خفیف، آلزایمر و زوال عقل از جمله بیماری‌هایی هستند که حافظه را درگیر می‌کنند. بیماری‌های حافظه و بعضی داروها نیز باعث فراموشی و پراکندگی خاطرات می‌شوند. وقتی با مشکلات حافظه درگیر باشید، رؤیاهای خود را به خاطر نمی‌آورید و فکر می‌کنید خواب نمی‌بینید در حالی که مرحله رم خواب شما کامل است و رؤیا می‌بینید و فقط آنها را به یاد نمی‌آورید.
۶. محرومیت از خواب
بی‌خوابی یا محرومیت از خواب به چند شکل روی چرخه خواب اثر می‌گذارند. گاهی کم‌خوابی باعث می‌شود رؤیاهای بیشتری ببینید و گاهی باعث می‌شود خواب‌های خود را به‌کلی فراموش کنید. مشکلات تمرکز، ضعف حافظه، تحریک‌‌پذیری و احساس ضعف فیزیکی از مهم‌ترین نشانه‌های کم‌خوابی‌اند که باید آنها را جدی بگیرید.
چکار کنیم خواب ببینیم؟
بیشتر مردم دوست دارند رؤیاهای خود را به یاد بیاورند و به آنها فکر کنند. بعضی از افراد هم فکر می‌کنند با تحلیل و مرور خواب‌های خود می‌توانند خود و نیازهایشان را بهتر بشناسند. در ادامه راهکارهایی را مرور می‌کنیم که روش‌های درمان خواب ندیدن نامیده می‌شوند. بعضی از این تمرینات کمی چالش‌برانگیز به نظر می‌رسند، اما با تکرار آنها رؤیاهای خود را بیشتر به یاد می‌آورید.
۱. بهداشت خواب
رعایت بهداشت خواب یکی از مهم‌ترین کارهایی است که در طول شبانه‌روز باید انجام دهید. با رعایت بهداشت خواب، کیفیت خوابتان بهبود می‌یابد و در طول روز نیز ذهن و بدنتان شاداب‌تر خواهد بود. بهداشت خواب یعنی هرشب زمانی مشخص به رختخواب بروید و هر روز در ساعت مشخصی از خواب بیدار شوید. محیط اتاق خواب خود را تاریک و خنک نگه دارید. تمیزی و مرتب‌بودن اتاق نیز بر کیفیت خوابتان تأثیر دارد. یک روتین خواب منظم برای خودتان بچینید و تلاش کنید به آن پایبند باشید. کمی مطالعه، دوری از لوازم الکترونیکی و مدیتیشن به شما کمک می‌کند بهتر بخوابید و در خواب آرامش بیشتری داشته باشید.
۲. مرور رؤیاها
وقتی از خواب بیدار می‌شوید، بلافاصله سراغ تلفن همراه خود نروید. زمان کوتاهی را با آرامش در رختخواب خود بمانید و تلاش کنید خواب‌هایتان را مرور کنید. هیچ ایرادی ندارد اگر خواب‌هایتان شفاف و واضح نیستند. تصاویر کوتاهی را که از رؤیاهایتان به یاد می‌آورید، در ذهنتان تصور کنید و چند لحظه روی آنها متمرکز شوید. کمی تأمل روی تصاویر جدا از هم به مغز کمک می‌کند خوابتان را بازسازی کند و یادتان بیایید چه رؤیایی دیده‌اید. این تمرین به‌مرور زمان ذهن شما را قوی‌تر می‌کند و دیگر خواب‌هایی را که می‌بینید از حافظه‌تان پاک نمی‌کند.
۳. یادداشت‌کردن خواب‌ها
یک دفترچه‌یادداشت و مداد کنار تخت خود بگذارید و به‌محض اینکه بیدار شدید، خواب‌هایتان را بنویسید. هرچه را در ذهنتان مانده یادداشت کنید. تا جایی که ممکن است جزئیات و حس‌وحال رؤیایتان را روی کاغذ بیاورید. این تمرین را باید بلافاصله بعد از بیدارشدن انجام دهید. هرچقدر نوشتن را به تعویق بیندازید، احتمال اینکه خواب‌هایتان را فراموش کنید بیشتر می‌شود.
۴. پرهیز از مصرف مواد مخدر
از مصرف مواد مخدر اجتناب کنید. الکل، نیکوتین، ماریجونا و سایر مواد مخدر عملکرد ذهن را دچار اختلال می‌کنند و حافظه‌تان در به یادآوردن خواب‌ها دچار مشکل می‌شود. همچنین برای بهبود سلامت کلی بدنتان باید این مواد را به کلی کنار بگذارید.
۵. مثبت‌نگر باشید
درمورد خواب‌های خود ذهنیت مثبتی داشته باشید. نگرش مثبت به شما کمک می‌کند زودتر به اهداف خود برسید. ذهن خود را آشفته نکنید و به خودتان فشار نیاورید که خواب‌ها را به یاد بیاورید. مطمئن باشید با آرامش و دیدگاه مثبت مغزتان بهتر کار می‌کند و روند تمرینات برایتان ساده‌تر می‌شود.
۶. درمان بیماری‌ها
اگر با اختلالات خواب دست‌وپنجه نرم می‌کنید، به فکر درمان آنها باشید. پزشکان با مهار بیماری‌های جسمانی به شما کمک می‌کنند کیفیت خواب خود را افزایش دهید. آنها با داروهای مختلف، اصلاح سبک زندگی و سایر روش‌های درمانی علائم اختلال خواب را کاهش می‌دهند و برطرف می‌کنند، بنابراین در طی دوره درمان کیفیت خواب شما بهتر می‌شود و می‌توانید رؤیاهایتان را بیشتر به یاد آورید. علاوه‌بر این، وضعیت سلامت عمومی بدنتان هم بهبود می‌یابد.
بهبود کیفیت خواب
اهمیت خواب باکیفیت را نمی‌توان نادیده گرفت. همه ما می‌دانیم بدن برای بازسازی جسمی و روانی خود به خواب نیاز دارد. تحقیقات هم این نظریه را تأیید می‌کنند و همه پزشکان و روان‌شناسان توصیه می‌کنند خواب کافی و باکیفیت داشته باشید. امروزه بسیاری از مردم با مشکلات خواب درگیرند و این مسئله بر زندگی روزمره آنها اثر می‌گذارد. برای بهبود کیفیت خواب خود می‌توانید چند اقدام ساده را در برنامه زندگی‌تان بگنجانید:
- ایجاد محیط مناسب برای خواب (تنظیم دمای محیط و استفاده از کالای خواب مناسب)؛
- پرهیز از عوامل محرک قبل از خواب؛
- پرهیز از مصرف کافئین، نیکوتین و الکل در ساعات پایانی شب؛
- محدودکردن استفاده از لوازم الکترونیکی در ساعات پایانی شب؛
- پرهیز از چرت‌زدن در طول روز؛
- ورزش منظم روزانه.
سخن آخر
هر شب وقتی می‌خوابیم وارد دنیای رؤیاها می‌شویم. رؤیاها اغلب مرموز و جذاب‌اند. بیشتر انسان‌ها دوست دارند خواب‌هایشان را به یاد آورند، اما امروزه خواب ندیدن یکی از مشکلات رایج در زندگی انسان‌های مدرن است. محققان می‌گویند همه افراد خواب می‌بینند، ولی ممکن است آنها را به یاد نیاورند. برای حل این مشکل می‌توانید از راهکارهایی ساده اما مؤثر کمک بگیرید تا کیفیت خوابتان بهبود یابد.
اگر این مقاله برایتان مفید بوده است، آن را با دوستان خود به اشتراک بگذارید و نظرتان را برایمان بنویسید.
دلیل بسیاری از خیانت‌های زناشویی یا طلاق‌ها این است که نمی‌دانیم با شریک زندگی یا همسر خود چگونه ارتباط برقرار کنیم.
این مجموعه صوتی را گوش دهید و تأثیرش بر زندگی مشترکتان را حس کنید.
